Hortiterapia – jak zmienić ogród w prywatne centrum regeneracji?

Czy ogród może zmienić życie? Cóż, jeśli myślisz, że to jedynie przyjemna dekoracja za oknem, przygotuj się na niespodziankę! Ogród to coś więcej niż kolorowe kwiaty i równo przycięty trawnik. Potrafi połączyć pokolenia, zregenerować zmęczony umysł, a nawet… uleczyć duszę. Czy kiedykolwiek zauważyłeś, jak relaksujące może być dłubanie w ziemi, sadzenie kwiatów albo po prostu podziwianie roślin? Hortiterapia, czyli terapia ogrodnicza, to właśnie taki sposób na poprawę samopoczucia i odstresowanie.Oto krótki przewodnik po terapii ogrodem – sztuce odnajdywania szczęścia wśród zieleni.  

Ogród jako fundament szczęśliwego domu 

Wielu z nas uważa ogród za luksus. Decydujemy się na jego aranżację tylko wtedy, gdy zostanie coś w budżecie po budowie domu i urządzeniu wnętrz. Ale czy wiesz, że to właśnie ogród ma ogromny wpływ na codzienne poczucie szczęścia? Badania Otodom pokazują jasno: pięknie zaprojektowana zieleń to podstawa harmonii i dobrej energii w domu.  

Taki ogród to nie jest zbędny dodatek – to przestrzeń, w której regenerują się nasze zmysły. Wystarczy pomyśleć o cudownie pachnących kwiatach, smaku własnoręcznie zerwanego pomidora i szumie liści w letnie popołudnie, by zrozumieć, jak bardzo natura pomaga zregenerować umysł i ciało. To moment, by odciąć się od bodźców, wszechobecnych ekranów, zwolnić i skupić się na swoich odczuciach. Pielęgnacja ogrodu wymaga jednak nieco zaangażowania. Ale czy jest lepszy sposób na weekendową regenerację niż grzebiąc w ziemi (nawet kosztem lekko brudnych rąk)?  

A może by tak mieszkanie z ogrodem? Oferty znajdziesz na Otodom!

Hortiterapia a szczęście w zasięgu ręki 

I chociaż wielu z nas intuicyjnie czuje, że ogród może mieć na ans zbawienny wpływ, to nie każdy zna określenie „hortiterapia”. Hortiterapia, czyli terapia ogrodem, to w rzeczywistości bardzo intuicyjne i naturalne podejście do kontaktu z przyrodą. To terapia, która korzysta z leczniczej mocy roślin i pracy w ogrodzie, aby poprawić zdrowie fizyczne i psychiczne. Spokojnie, nie musisz od razu projektować ogrodu jak z królewskiej posiadłości w konsultacji z rzeszą ekspertów. Wystarczy mały przydomowy zakątek albo balkon pełen doniczek.  

Badania naukowe potwierdzają, że hortiterapia działa cuda. Nie tylko obniża poziom stresu, ale także poprawia nastrój, wyostrza zmysły i daje poczucie spełnienia. Jednocześnie to forma aktywnego odpoczynku – dbając o rośliny, rozwijasz kreatywność, ale też poprawiasz mobilność i wypoczywasz aktywnie. Praca w ogrodzie (np. sadzenie, pielenie) wspomaga rozwój siły mięśniowej, poprawia koordynację ruchową oraz zdolności manualne.

Ciekawostka: W badaniu opublikowanym w Journal of Health Psychology (2010) wykazano, że praca w ogrodzie pomaga obniżyć poziom stresu i poprawia nastrój w większym stopniu niż aktywność w pomieszczeniu (np. czytanie książki). Wnioski? Zabierz książkę na hamak lub zrób sobie piknik!

Zieleń dla każdego – ogród łączy pokolenia 

Ogromną zaletą ogrodów jest ich zdolność łączenia ludzi. Niezależnie od wieku czy preferencji, każdy znajdzie tu coś dla siebie. Czy pamiętasz, ile radości sprawiało ci poszukiwanie skarbów pod krzakami lub budowanie „leśnych baz”, gdy byłeś dzieckiem? Teraz jako dorosły możesz przekazywać tę magię dalej – dzieciom, wnukom czy sąsiadom.  

Seniorzy chętnie spędzają czas w ogrodach na pielęgnacji roślin, a także czerpią radość ze spokojnych spacerów. Dzięki temu dbają też o sprawność ruchową. Dzieci zaś uczą się odpowiedzialności, podlewając rośliny lub – co jeszcze piękniejsze – odkrywając smaki i zapachy świata za pomocą upraw w ogródku warzywnym. Ogród to punkt wspólny, który łączy pokolenia, a przy tym daje szansę na budowanie międzypokoleniowych więzi.  

Więcej o przestrzeniach wspierających dobrostan, przeczytasz w raportach Szczęśliwy Dom

Co daje hortiterapia? 8 korzyści, które warto znać 

1) Zdrowy ruch

Praca w ogrodzie (np. sadzenie, pielenie) wspomaga rozwój siły mięśniowej, poprawia koordynację ruchową oraz zdolności manualne. Przykłady? Oto one:
– Sadzenie roślin i przesadzanie: Wymaga użycia dłoni i palców, co wzmacnia mięśnie rąk i przedramion.
– Pielenie ziemi i grabienie: Używanie narzędzi ogrodniczych, takich jak grabie czy łopaty, wzmacnia ramiona, plecy oraz mięśnie korpusu.
– Podnoszenie donic czy wiader z wodą: Promuje rozwój mięśni nóg, tułowia i poprawia równowagę.
– Chodzenie w terenie zróżnicowanym (np. na trawie, pod górę): Wspiera rozwój mięśni nóg oraz poprawia stabilność.

Ciekawostka: badania wykazują, że czynności ogrodnicze mogą spełniać warunki umiarkowanej aktywności fizycznej (odpowiednik spaceru lub lekkiego joggingu). W badaniu opublikowanym w Journal of Aging and Physical Activity podkreślono, że osoby starsze angażujące się w regularną pracę w ogrodzie zwiększały wydolność fizyczną i siłę mięśniową w porównaniu do osób prowadzących siedzący tryb życia.

2) Korzyści jak na dłoni

Działania ogrodnicze wspierają zdolności precyzyjne nie tylko przez wykonywanie drobnych zadań, ale również przez regularne powtarzanie czynności angażujących dłonie.

To może być szczególnie korzystne dla:
– Osób starszych z reumatyzmem lub artretyzmem – delikatna praca z roślinami pomaga zachowywać sprawność rąk i zmniejszać sztywność stawów.
– Pacjentów po urazach dłoni. W ramach rehabilitacji ruchowej mogą ćwiczyć siłę chwytu oraz poprawę elastyczności stawów i więzadeł.

Przykładowe ćwiczenia:
– Wysiewanie nasion palcami: Poprawia precyzję i zwiększa siłę chwytu.
– Przycinanie gałęzi sekatorem: Trenuje manipulację narzędziami i siłę chwytu.
– Rozsadzanie sadzonek: Poprawia zdolności motoryczne i delikatność ruchów.

Ciekawostka: W badaniach przeprowadzonych na Uniwersytecie w Twente (Holandia) zauważono, że pacjenci po kontuzjach kończyn górnych odczuwali widoczne postępy w ruchomości palców po kilku tygodniach regularnej pracy w ogrodzie.

3) Szczęście w odcieniach zieleni

Interakcja z roślinami oraz kontakt z zielenią mogą obniżać poziom kortyzolu (hormonu stresu) w organizmie. W dodatku kontakt z naturalnym środowiskiem redukuje „zespół deficytu natury”, nasila poczucie szczęścia i satysfakcję z życia, szczególnie w środowiskach miejskich.

Ciekawostka: badania opublikowane w pracach Richarda Louva („Last Child in the Woods”) pokazały, że dzieci i dorośli mający kontakt z naturą są bardziej odporni na stres, mniej podatni na wypalenie oraz lepiej radzą sobie z problemami.

4) W walce z depresją

Otoczenie zieleni i kontakt z przyrodą mają działanie uspokajające i stymulujące wydzielanie serotoniny, co pomaga w leczeniu objawów depresji.

Ciekawostka: w badaniu przeprowadzonym w Korei Południowej w 2015 roku (Preventive Medicine Reports) z osobami cierpiącymi na depresję wykazano, że regularna praca w ogrodzie poprawiała ich samopoczucie oraz obniżała objawy depresji.

5) Wsparcie w terapii PTSD i lęku

Hortiterapia jest wykorzystywana również w pracy z osobami cierpiącymi na stres pourazowy, redukując uczucia niepokoju i poprawiając poczucie kontroli.

6) Poprawa funkcji poznawczych.

Hortiterapia jest stosowana w pracy z osobami starszymi z chorobą Alzheimera i innymi zaburzeniami poznawczymi. Wykazano, że wspiera ona pamięć operacyjną oraz zdolności koncentracji.

Ciekawostka: w badaniu opublikowanym w czasopiśmie Advances in Horticultural Science (2019) przedstawiono, że ogród terapeutyczny dedykowany pacjentom z demencją poprawił ich zdolności poznawcze oraz zmniejszył agresję i frustrację.

7) Edukacja dzieci: ogród na rzecz kreatywności

Dzieci uczestniczące w programach ogrodniczych wykazują poprawę w zdolnościach poznawczych, zdolności rozwiązywania problemów i kreatywności.

8) Zieleń więziotwórcza

Praca w grupowych programach ogrodniczych sprzyja integracji, ułatwia budowanie relacji i poprawia zdolności komunikacyjne. Terapia ogrodnicza w kontekście miejskim jest również wykorzystywana do tworzenia społecznych ogrodów, budując więzi międzyludzkie i zwiększając uczestnictwo w życiu społecznym.

Ciekawostka: w programie społecznym w ramach hortiterapii na Filipinach (2018) zauważono, że terapie grupowe w ogrodzie zwiększają poczucie przynależności uczestników, a także poprawiają ich relacje z rodziną.

Jak zaprojektować ogród idealny dla siebie?

Zanim chwycisz za łopatę i zaczniesz tworzyć swoje zielone królestwo, warto odpowiedzieć sobie na kilka prostych, ale bardzo ważnych pytań:  

– Ile czasu mogę i chcę poświęcić na ogród?  
– Czy jestem gotowy na regularną pielęgnację, czy wolę zlecić ją profesjonalistom?  
– Jakie funkcje powinien spełniać mój ogród: relaksacyjna, praktyczna (np. ogródek warzywny) czy może rekreacyjna? Pamiętaj, że różne części mogą łączyć różne funkcje.

Najważniejsze jest to, aby ogród współgrał z twoim stylem życia, a nie był źródłem frustracji. Marzysz o ekologicznych warzywach, ale masz mało czasu? Postaw na kilka prostych skrzynek z pomidorami i ziołami. Zależy Ci na minimalistycznym odpoczynku? Wybierz rośliny niewymagające dużego nakładu pracy, takie jak trawy ozdobne czy sukulenty.  

Hortiterapia: jak zacząć?

1) Określ cel – chcesz się odstresować, poprawić samopoczucie czy być bardziej aktywny fizycznie? To pozwoli ci zaplanować odpowiednie działania, choćby rodzaj roślin, który zasadzisz, wysiejesz.

2) Znajdź miejsce. Może to być Twój ogród, balkon, ogródek działkowy lub przestrzenie publiczne, takie jak parki czy ogrody społeczne. Jeśli nie masz dostępu do ogrodu, rozważ zorganizowanie miniogrodu w doniczkach. Pamiętaj – do hortiterapii nie trzeba wcale wiele miejsca.

3) Zacznij małymi krokami. Zacznij od prostych prac ogrodniczych, takich jak:
     – Sadzenie kwiatów, ziół lub warzyw.
     – Pielęgnacja roślin – podlewanie, przycinanie, nawożenie.  
     – Projektowanie małych kompozycji roślinnych. Nie musisz od razu tworzyć dżungli!  

4) Praca z naturą z uważnością. Podczas prac ogrodniczych skup się na doświadczaniu zmysłowym – poczuj teksturę ziemi, zapach ziół, usłysz szum liści. Praktykuj uważność, aby zrelaksować się i zwiększyć kontakt z naturą. 

5) Znajdź Grupę lub Specjalistę. Poszukaj ogrodów terapeutycznych lub grup hortiterapii w swojej okolicy. Często są one prowadzone przez specjalistów lub organizacje związane z terapią ogrodniczą.  Wspólne ogrodnictwo może dostarczyć dodatkowych korzyści społecznych.

6) Rób to regularnie. Nawet krótki kontakt z roślinami poprawia nastrój. Liczy się konsekwencja.

7) Eksperymentuj. Oprócz klasycznego ogrodnictwa możesz prowadzić miniogródki, budować domki dla owadów czy aranżować przestrzeń wokół siebie. Sprawdź co dla ciebie najlepiej działa!

8) Prowadzenie Dziennika. Zapisuj efekty i odczucia związane z terapią, np. jakie prace wykonałeś, jak się czułeś przed i po. Pozwoli ci to monitorować postępy oraz skuteczność terapii. 

Hortiterapia w praktyce: „brudna” praca pełna przyjemności

W programie „Zróbmy sobie dom” uczestnicy zderzają się z wyzwaniem: jak zamienić zaniedbany ogród w przestrzeń pełną życia i ładu. Ekspertka współpracująca z Otodom, Joanna Jurga podpowiedziała jak to zrobić. To właśnie tutaj hortiterapia widać w praktyce. Przekształcając nieporządek w dzieło sztuki. Zaczynali od pracy ciężkiej – grabienia, pielęgnacji ziemi, nasadzania roślin – widząc w tym jednak nie obowiązki, a szansę na satysfakcję.  

Na koniec tych przydomowych przygód uczestnicy wspólnie celebrowali efekt w pięknie wystylizowanych ogrodach podczas swojego garden party. Czy nie chcesz podążyć ich śladami?  

Podsumowując: działaj. Hortiterapia jest elastyczną formą terapii, którą można modyfikować w zależności od dostępnego czasu, przestrzeni i potrzeb, co sprawia, że jest dostępna niemal dla każdego